25 Haziran 2021’de Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen AB’nin Türkiye’deki mülteciler için ek 3 milyar euro fon ayıracağını açıkladı. Ulusal basında sıkça karşılaştığımız, Suriye iç savaşından sonra dış politikamızda önemli bir kavram haline gelen mülteciler uluslararası hukukta nasıl tanımlanıyor?
Mülteci kavramı genel anlamı ile tehlikelere karşı sığınak arayan kişi anlamında kullanılan bir kavram iken zamanla değişime uğrayan bir statü halin gelmiştir. 1951 Mültecilerin Statüsü Hakkında Konvansiyona göre mülteciler ırk, din, millet, sosyal bir grubun veya siyasi düşüncenin üyesi olmaları nedeniyle zulüm korkusundan vatandaşı olduğu devletin dışında kalan veya bu korku sebebiyle o devletin korumasından yararlanamayacak kişilerdir. Sığınmacılar ise mülteci statülerinin tanınması için bulundukları devlete başvuran kişilerdir. Mülteciler yasal ya da yasal olmayan yollardan bir devletin sınırlarına girebilirler.
Mültecilerin uluslararası alandan görünür hale gelmesi ve yardım konusu ilk kez Birinci Dünya Savaşından sonra ortaya çıkmıştır. İlerleyen süreçte 1930 yılında Hükümetlerarası Mülteci İdaresi ve Birleşmiş Milletler Yardım ve Rehabilitasyon İdaresi kurulmuştur. Uluslararası Mülteci Örgütü Avrupa’da İkinci Dünya Savaşının sebep olduğu binlerce mülteci grubun ülkelerine dönmelerine ve yerleşmelerine yardım etmiştir.
Birleşmiş Milletler Yardım ve Rehabilitasyon İdaresi Konvansiyonunda mültecilerin inanç özgürlüğü, mahkemelere erişme, kamu yardımlarından yararlanma, iş edinme, eğitime erişme, dolaşım özgürlüğü haklarının olduğuna yer verilmiştir.
1950’lerden itibaren liberal kapitalist devletler ile komünist blok arasındaki gerilim arttıkça mültecilerin kabulü de bir propaganda haline gelmiştir. 1960’larda III. Dünya ülkelerinden bir mülteci akını başlamıştır. 1980’lerde bu sayı 6 milyon iken günümüzde 70 milyonu bulmaktadır.
