{"id":5681,"date":"2022-02-10T12:56:22","date_gmt":"2022-02-10T09:56:22","guid":{"rendered":"https:\/\/www.acikpencere.com\/?p=5681"},"modified":"2022-12-18T18:58:12","modified_gmt":"2022-12-18T15:58:12","slug":"sadaret-donemi-sadrazam-ali-pasanin-hayati-ve-sehadeti","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/www.acikpencere.com\/arastirma-alanlari\/beseri-bilimler\/sadaret-donemi-sadrazam-ali-pasanin-hayati-ve-sehadeti\/","title":{"rendered":"Sadaret D\u00f6nemi: Sadrazam Ali Pa\u015fa’n\u0131n Hayat\u0131 ve \u015eehadeti"},"content":{"rendered":"

Sadrazaml\u0131k veyahut sadaret makam\u0131, Osmanl\u0131 devlet te\u015fkilat\u0131 i\u00e7erisinde b\u00fcy\u00fck bir \u00f6neme sahiptir. Tarihi ge\u00e7mi\u015fine bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda T\u00fcrk-\u0130slam devletlerinde ve bilhassa Sel\u00e7uklular\u2019da bulunan, ba\u015f vezirlik makam\u0131n\u0131n bir devam\u0131 olarak kabul edilen (\u0130p\u015firli, 2008, s. 414-415) ve takriben 15. y\u00fczy\u0131l\u0131n ortalar\u0131na do\u011fru yayg\u0131nla\u015fan sadrazam tabiri, daha \u00f6nceki d\u00f6nem kaynaklar\u0131nda genellikle vezir-i azam \u015feklinde ge\u00e7mektedir (Ka\u015f\u0131k\u00e7\u0131, 2016, s. 112). Padi\u015fahl\u0131ktan sonra en y\u00fcksek makam olan, hatta zaman zaman al\u0131nan kararlarda padi\u015fah\u0131 dahi devre d\u0131\u015f\u0131 b\u0131rakan sadrazaml\u0131k makam\u0131na tarih i\u00e7erisinde bir\u00e7ok nevi \u015fahs\u0131na m\u00fcnhas\u0131r devlet adam\u0131 getirilmi\u015ftir. Bu g\u00f6revde bulunmu\u015f devlet adamlar\u0131ndan bir tanesi de, \u00fc\u00e7 bu\u00e7uk sene makamda kalmas\u0131na ra\u011fmen tarihi seyre az\u0131msanmayacak bir \u015fekilde etki eden Damat Ali Pa\u015fa\u2019d\u0131r. Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n sadaret d\u00f6neminde Osmanl\u0131 Devleti askeri ve siyasi yenilgiler silsilesi neticesinde buhranl\u0131 bir d\u00f6nem ge\u00e7irmektedir. Bu s\u0131k\u0131nt\u0131l\u0131 d\u00f6nem i\u00e7erisinde Sadrazam Ali Pa\u015fa bir taraftan siyasi ehliyeti, di\u011fer taraftan ilim ile m\u00fcnasebeti hasebiyle dikkat \u00e7ekmektedir. Pa\u015fa, Karlof\u00e7a Antla\u015fmas\u0131 ile Lale Devri aras\u0131ndaki d\u00f6nemde, 18. y\u00fczy\u0131l\u0131n ilk \u00e7eyre\u011finde ger\u00e7ekle\u015fen Petrovaradin Sava\u015f\u0131\u2019nda \u015fehit d\u00fc\u015fm\u00fc\u015f ve Osmanl\u0131\u2019n\u0131n hezimeti, sava\u015ftan 2 y\u0131l sonra ba\u015flayan Lale Devri\u2019ne yol a\u00e7an saikler zincirinin son halkas\u0131 olmu\u015ftur. Bu yaz\u0131da, Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n hayat\u0131n\u0131, ki\u015fili\u011fini ve \u015fehadetini i\u00e7erisinde bulundu\u011fu d\u00f6nem \u00e7er\u00e7evesinde genel bir de\u011ferlendirme ile ele alaca\u011f\u0131z.<\/span><\/span><\/p>\n

Ali Pa\u015fa, g\u00fcn\u00fcm\u00fczde Bursa\u2019n\u0131n Orhangazi il\u00e7esine ba\u011fl\u0131, do\u011fal g\u00fczellikleri ile halen dikkat \u00e7ekmeye devam eden \u0130znik G\u00f6l\u00fc kenar\u0131ndaki S\u00f6l\u00f6z k\u00f6y\u00fcnde d\u00fcnyaya geldi (\u00d6zcan, Sevin\u00e7, 2019, s. 449). Do\u011fum tarihi konusunda d\u00f6nemin kaynaklar\u0131nda net bir bilgi olmad\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in bu noktada ihtilaflar mevcuttur. Baz\u0131 bat\u0131l\u0131 kaynaklarda (\u00f6rne\u011fin \u201cThe Encyclopaedia of Islam\u201d) 1667 tarihinde do\u011fdu\u011fu yazmas\u0131na ra\u011fmen (R. ve di\u011ferleri, 1986, s. 395) di\u011fer kaynaklar\u0131n ekseriyetinde, Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n vefat\u0131nda otuz be\u015f ya\u015f\u0131nda oldu\u011fu konusunda mutabakat vard\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla \u015fehadetinin 1716 senesinde vuku bulmas\u0131ndan hareketle H.1093 (M.1682)\u2019de d\u00fcnyaya geldi\u011fi s\u00f6ylenebilir (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Kaynaklarda, mezkur z\u00e2t\u0131n ismi farkl\u0131 unvanlar ile an\u0131lmaktad\u0131r. Yerel kaynaklarda genel olarak \u201cSilahdar, Damat, \u015eehit\u201d gibi unvanlar ile birlikte zikredilen Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n, Bat\u0131l\u0131 kaynaklar taraf\u0131ndan kullan\u0131lan \u201cCin\u201d lakab\u0131 muhtemelen kendisinin sadaret vazifesinden \u00f6nce hokkabazl\u0131k ve sihirbazl\u0131k ile me\u015fgul olmas\u0131ndan dolay\u0131d\u0131r (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Ali Pa\u015fa, babas\u0131n\u0131n saray i\u00e7erisinde muhtelif g\u00f6revlerde bulunmas\u0131 hasebiyle II. Ahmet d\u00f6neminde, hen\u00fcz k\u00fc\u00e7\u00fck say\u0131labilecek ya\u015fta saray \u00e7evresine girme imkan\u0131 bulmu\u015ftur. \u00c7orlulu Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n sil\u00e2hdarl\u0131\u011f\u0131 s\u0131ras\u0131nda kendisine intisap etmi\u015f ve \u00c7orlulu taraf\u0131ndan d\u00f6nemin padi\u015fah\u0131, kay\u0131npederi II. Mustafa\u2019ya takdim edilmi\u015ftir. Bu takdim neticesinde padi\u015fah\u0131n has kullar\u0131 aras\u0131na dahil olmu\u015f ve bu durum III. Ahmet\u2019in c\u00fcl\u00fbsundan sonra da aynen devam etmi\u015ftir (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Nitekim ilerleyen s\u00fcre\u00e7te s\u0131ras\u0131yla s\u0131r katibi, rikabdar ve silahdar vazifelerini yerine getirmi\u015ftir (S\u00fcreyya, 1996, s. 274). III. Ahmet\u2019in k\u0131z\u0131 Fatma Sultan ile izdiva\u00e7 ederek payitaht ile olan ba\u011f\u0131n\u0131 kuvvetlendirmi\u015f ve sadrazam olmadan evvel dahi y\u00f6netimde tesiri her daim hissedilen bir ki\u015fi haline gelmi\u015ftir. Payitaht \u00fczerindeki bu tesiri, sadrazam olacak ki\u015finin belirlenmesinde s\u00f6z sahibi olacak kadar da kuvvetlidir. Bunu \u00f6zellikle \u00c7orlulu Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n sadrazaml\u0131ktan azledilmesinde ve Hoca \u0130brahim Pa\u015fa\u2019n\u0131n sadrazaml\u0131\u011fa tayininde g\u00f6rmek m\u00fcmk\u00fcnd\u00fcr. \u0130lerleyen s\u00fcre\u00e7te Hoca \u0130brahim Pa\u015fa\u2019n\u0131n kendisi aleyhinde i\u015fler \u00e7evirdi\u011fi, hatta suikast haz\u0131rl\u0131\u011f\u0131 i\u00e7erisinde oldu\u011fu \u015f\u00fcpheleriyle sadrazam\u0131 katlettirmi\u015f ve 1713 senesinde kendisi sadrazaml\u0131\u011fa y\u00fckselmi\u015ftir. Bat\u0131l\u0131 birtak\u0131m kaynaklarda, Damat Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n isteksiz bir \u015fekilde sadrazam oldu\u011fu iddia edilse de bu iddiay\u0131 destekleyen ba\u015fka herhangi bir kayna\u011fa rastlanmamaktad\u0131r. Dolay\u0131s\u0131yla bu iddia zay\u0131f bir g\u00f6r\u00fc\u015f olarak kabul edilmektedir.<\/span><\/span><\/p>\n

Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n sadrazam olarak ilk icraat\u0131 Prut Antla\u015fmas\u0131 ile ilgili baz\u0131 p\u00fcr\u00fczleri gidermek oldu (Dani\u015fmend, 1972, s. 7). Esas\u0131nda niyeti, selefleri gibi 1699 Karlof\u00e7a Antla\u015fmas\u0131\u2019nda kaybedilen topraklar\u0131 imkanlar elverdi\u011fince geri almakt\u0131. Venediklilerin Osmanl\u0131 ticaret gemilerine kar\u015f\u0131 taciz giri\u015fimleri, Karada\u011fl\u0131lar\u0131 isyana te\u015fvik etmeleri, Mora\u2019da bulunan Ortodoks halk\u0131n Katolik olan Venedik\u2019in bask\u0131s\u0131 kar\u015f\u0131s\u0131nda Osmanl\u0131 y\u00f6netimini arar hale gelmesi ve bunun sonucunda Mora\u2019n\u0131n tekrardan Osmanl\u0131 topraklar\u0131na kat\u0131lma d\u00fc\u015f\u00fcncesinin Osmanl\u0131larca benimsenmesi di\u011fer ba\u015fl\u0131ca sebeplere \u00f6rnek olarak verilebilir. Sefer haz\u0131rl\u0131klar\u0131na ba\u015flamadan \u00f6nce \u0130stanbul\u2019daki Venedik el\u00e7isi ile g\u00f6r\u00fc\u015fen Sadrazam Ali Pa\u015fa, Venedik\u2019e bizzat mektup g\u00f6nderse de bir sonu\u00e7 elde edemedi. Sonu\u00e7suz kalan giri\u015fimlerin ve Venediklilerin antla\u015fmay\u0131 bozan fiilleri neticesinde Mora seferinin haz\u0131rl\u0131klar\u0131na ba\u015fland\u0131 (\u00d6zcan, Sevin\u00e7, 2019, s. 453). O s\u0131rada \u0130stanbul\u2019da haz\u0131r bulunan \u0130brahim M\u00fcteferrika el\u00e7i olarak Avusturya\u2019ya g\u00f6nderilmi\u015f ve Avusturya\u2019n\u0131n, Osmanl\u0131-Venedik aras\u0131ndaki bu sava\u015fta tarafs\u0131z kalmas\u0131n\u0131 istemi\u015ftir (\u00d6zcan, Sevin\u00e7, 2019, s. 453-454).<\/span><\/span><\/p>\n

\u0130ki taraf aras\u0131ndaki geli\u015fmeler neticesinde ordu sefer i\u00e7in yola \u00e7\u0131karak malum topraklara ula\u015ft\u0131. Bizzat Serdar-\u0131 Ekrem Ali Pa\u015fa taraf\u0131ndan komuta edilen kara ordusu ilk hamlede Mora Kasteli\u2019ni al\u0131rken, di\u011fer taraftan \u0130nebaht\u0131, Preveze gibi \u00f6nemli noktalar ele ge\u00e7irilerek Kuzey Mora\u2019n\u0131n; Navarin, Kodon gibi b\u00f6lgelerin hakimiyetiyle de G\u00fcney Mora\u2019n\u0131n fethi ger\u00e7ekle\u015fti (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Dahas\u0131, sefer esnas\u0131nda uzun zamand\u0131r fethi ger\u00e7ekle\u015ftirilemeyen baz\u0131 ada ve kaleler de Osmanl\u0131 topraklar\u0131na dahil edildi (Sar\u0131kaya, G\u00f6ger, 2018, s. 102). Bu fetih itibariyle Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n unvanlar\u0131 aras\u0131na \u201cMora Fatihi\u201d de eklendi. Zafer sonras\u0131 Edirne\u2019ye d\u00f6nen Ali Pa\u015fa, meselenin hen\u00fcz \u00e7\u00f6z\u00fcme kavu\u015fmad\u0131\u011f\u0131 kanaatindeydi. Zira pa\u015faya g\u00f6re \u00f6zellikle Korfu adas\u0131n\u0131n fethi zaruri bir durumdu. Dolay\u0131s\u0131yla yeni bir sefere \u00e7\u0131k\u0131larak, Venedik donanmas\u0131n\u0131n yuvas\u0131 haline gelen bu adan\u0131n ele ge\u00e7irilmesi \u015fartt\u0131 (Karag\u00f6z, 2019, s. 60). \u00d6nceki zaferi de yeni bir zafer ile ta\u00e7land\u0131rarak hakimiyeti kuvvetlendirmek icab ediyordu. Haz\u0131rl\u0131k sonras\u0131nda donanmay\u0131 Korfu\u2019ya g\u00f6nderip 100.000\u2019i a\u015fk\u0131n (baz\u0131 kaynaklara g\u00f6re 120.000 civar\u0131) bir ordu ile Avusturya istikametine do\u011fru y\u00f6nelen Serdar-\u0131 Ekrem Ali Pa\u015fa, kabrine ev sahipli\u011fi yapacak olan topraklarda oldu\u011fundan bihaber, Belgrad civar\u0131nda yap\u0131lan isti\u015fare sonras\u0131nda Varadin taraflar\u0131na gitmeyi uygun g\u00f6rd\u00fc (Petrovaradin Muharebesi\u2019nin ger\u00e7ekle\u015fti\u011fi b\u00f6lge). Avusturya kuvvetleri takriben 64.000 kadard\u0131 (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Kayda de\u011fer bir bilgi olarak Avusturya ordusu i\u00e7erisinde Comte de Bonneval veyahut Osmanl\u0131 tarihinde bilinen ad\u0131yla Humbarac\u0131 Ahmet Pa\u015fa da bulunuyordu (\u00d6zcan, Sevin\u00e7, 2019, s. 457).<\/span><\/span><\/p>\n

\"\"<\/p>\n

Rumeli Beylerbeyi Sar\u0131 Ahmet Pa\u015fa\u2019n\u0131n \u00f6nerisiyle, ordu yorgunlu\u011funu atana kadar h\u00fccuma ge\u00e7ilmedi. Rivayetlere g\u00f6re Ali Pa\u015fa, uygun olan h\u00fccum vaktini belirlemek i\u00e7in M\u00fcneccim La\u2018l\u00eez\u00e2de Abd\u00fclb\u00e2ki\u2019nin verece\u011fi e\u015fref saatini beklemi\u015ftir (\u00d6zcan, 2010, s. 433). Kar\u015f\u0131l\u0131kl\u0131 top at\u0131\u015flar\u0131 d\u0131\u015f\u0131nda herhangi bir te\u015febb\u00fcs\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131 g\u00fcn\u00fcn ertesinde sava\u015f ba\u015flam\u0131\u015f ve \u00f6\u011flene kadar s\u00fcrm\u00fc\u015ft\u00fcr. Sava\u015f\u0131n neticesi Osmanl\u0131\u2019n\u0131n hezimeti ve Serdar-\u0131 Ekrem Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n \u015fehadetidir. \u015eehadeti ile ismine bir unvan daha ekleyen Ali Pa\u015fa, bundan sonra \u015eehit Ali Pa\u015fa olarak an\u0131lmaya ba\u015flanm\u0131\u015ft\u0131r. \u015eehadeti konusunda kaynaklar\u0131n ekseriyetine bakt\u0131\u011f\u0131m\u0131zda benzer bilgiler yer al\u0131r. Muharebe meydan\u0131n\u0131n sa\u011f cenah\u0131nda \u015fehadete eri\u015fen Ahmet Pa\u015fa\u2019dan sonra o b\u00f6lgede bozulmalar meydana gelmi\u015f ve bunun \u00fczerine Ali Pa\u015fa, orduyu cesaretlendirmek amac\u0131yla yal\u0131n k\u0131l\u0131\u00e7 bir vaziyette o tarafa h\u00fccum edince aln\u0131na isabet eden kur\u015fun sonucu \u015fehit olmu\u015ftur (\u00d6zcan, 2010, s. 434). Ordu da\u011f\u0131lm\u0131\u015f, asker ba\u015fs\u0131z kalm\u0131\u015f ve geri \u00e7ekilmeye ba\u015flam\u0131\u015ft\u0131r. Ge\u00e7ici olarak serdar-\u0131 ekremli\u011fe Sar\u0131 Ahmet Pa\u015fa gelmi\u015ftir. Baz\u0131 kaynaklar Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n orada yaraland\u0131\u011f\u0131 ve Karlof\u00e7a\u2019da son nefesini verdi\u011fi y\u00f6n\u00fcnde g\u00f6r\u00fc\u015f bildirmi\u015flerdir (\u00d6zcan, Sevin\u00e7, 2019, s. 458-459). Tarih\u00e7i Hammer\u2019de Karlof\u00e7a konusunda hemfikirdir (Y\u0131lmaz, 2017). \u015eehidin naa\u015f\u0131, Defterdar Efendi\u2019nin kiler arabas\u0131 ile Belgrad\u2019a g\u00f6t\u00fcr\u00fcl\u00fcp Kanuni Sultan S\u00fcleyman Camii haziresine defnedilmi\u015ftir. T\u00fcrbesi ise yirmi \u00fc\u00e7 sene sonra, Belgrad tekrardan al\u0131nd\u0131\u011f\u0131nda in\u015fa edilmi\u015ftir.\u00a0<\/span><\/span><\/p>\n

Sadrazam Ali pa\u015fa, kaybedilen topraklar\u0131 geri alma gayesinin ilk ad\u0131m\u0131nda ba\u015far\u0131l\u0131 olsa da, ikinci ad\u0131mda kap\u0131 \u015fehadete a\u00e7\u0131lm\u0131\u015f ve devlet hezimete u\u011fram\u0131\u015ft\u0131r. Osmanl\u0131\u2019n\u0131n 1711 Prut zaferi ile ba\u015flayan umudu, Mora\u2019n\u0131n Fethi ile devam etmi\u015f ancak Petrovaradin\u2019de son bulmu\u015ftur. 1715-1718 Osmanl\u0131-Venedik-Avusturya Sava\u015flar\u0131\u2019n\u0131n en m\u00fchim ve a\u011f\u0131r muharebesi olan Petrovaradin, Osmanl\u0131\u2019n\u0131n binlerce askerine ve baz\u0131 stratejik topraklar\u0131na mal olmu\u015ftur. Bu olaylar zincirinin sonu da Lale Devri\u2019nin milad\u0131 say\u0131lan 1718 Pasarof\u00e7a Antla\u015fmas\u0131\u2019na zemin haz\u0131rlam\u0131\u015ft\u0131r.<\/span><\/span><\/p>\n

1716 senesinde, mezkur devrin iki sene evvelinde ger\u00e7ekle\u015fen sava\u015f zafer ile sonu\u00e7lansayd\u0131 muhtemelen Lale Devri\u2019nin seyri \u00e7ok farkl\u0131 olacakt\u0131. Belki de Ali Pa\u015fa unvanlar\u0131na daha nice unvan katacak, Osmanl\u0131 sadrazamlar\u0131 aras\u0131nda ismini daha da yukar\u0131lara ta\u015f\u0131yacak ve Lale Devri sadrazam\u0131 Nev\u015fehirli Damat \u0130brahim Pa\u015fa\u2019n\u0131n tarihteki malum \u015f\u00f6hretine g\u00f6lge d\u00fc\u015f\u00fcrecekti. Buna bir dayanak olarak \u0130brahim Pa\u015fa\u2019n\u0131n, Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n dul kalan e\u015fi ile evlenerek damat olmas\u0131 ve siyasi bir kuvvet kazanmas\u0131 da g\u00f6sterilebilir. \u00c7\u00fcnk\u00fc Ali Pa\u015fa \u015fehit olmasayd\u0131, Nev\u015fehirli \u0130brahim Pa\u015fa Petrovaradin Sava\u015f\u0131\u2019nda oldu\u011fu gibi katip veyahut ba\u015fka devlet g\u00f6revlerinde kalacak ve bu denli y\u00fckselemeyecekti. Bununla birlikte kimi tarih\u00e7iler taraf\u0131ndan Sokullu Mehmet Pa\u015fa\u2019ya benzetilen Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n, tarihi seyre etki etme noktas\u0131ndaki potansiyeli ortaya konulmu\u015ftur.<\/span><\/span><\/p>\n

Bu siyasi ba\u011flam\u0131n d\u0131\u015f\u0131nda Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n ilim ve dolayl\u0131 olarak kitaplar ile de ayr\u0131 bir m\u00fcnasebeti bulunmaktayd\u0131. Nitekim kitaba ve ilme olan d\u00fc\u015fk\u00fcnl\u00fc\u011f\u00fc sonucunda birden fazla k\u00fct\u00fcphane kurmu\u015ftur. Bunlar\u0131n en me\u015fhuru ve m\u00fchimi \u015eehzadeba\u015f\u0131\u2019nda (g\u00fcn\u00fcm\u00fczde Vefa Lisesi i\u00e7erisinde kalmaktad\u0131r) bulunan \u015eehit Ali Pa\u015fa K\u00fct\u00fcphanesi\u2019dir (Er\u00fcnsal, 2010, s. 435). K\u00fct\u00fcphanenin devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131 i\u00e7in kurdurdu\u011fu vakf\u0131n tevliyet konusu ise dikkate de\u011fer bir mevzudur. Ali Pa\u015fa, \u00e7ocuklar\u0131n\u0131n tamam\u0131 vefat eder ve soyu t\u00fckenir ise vakf\u0131n tevliyetinin k\u00f6lelerinden en uygun olan\u0131na, onlar da yok ise dindar bir ki\u015fiye aktar\u0131lmas\u0131n\u0131 vasiyet etmi\u015ftir (Arslanbo\u011fa, 2020, s. 558). Bu ince hesab\u0131 ve hassasiyetinden de anla\u015f\u0131laca\u011f\u0131 \u00fczere Pa\u015fa, ilme ve ilmin devaml\u0131l\u0131\u011f\u0131na b\u00fcy\u00fck \u00f6nem vermektedir.<\/span><\/span><\/p>\n

\u015eehit Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n ilme ve alime verdi\u011fi ehemmiyete delil olarak d\u00f6nemin \u00f6nemli \u015fahsiyetlerinin hamili\u011fini \u00fcstlenmesi de g\u00f6sterilebilir. Nitekim kendisinin h\u00e2m\u00eelik gelene\u011fi i\u00e7erisinde m\u00fchim ve \u00f6zel bir yere sahip oldu\u011funu s\u00f6ylesek m\u00fcbala\u011fa etmi\u015f olmay\u0131z. Pa\u015fan\u0131n, h\u00e2m\u00eeli\u011fini yapt\u0131\u011f\u0131 \u015fahsiyetler aras\u0131nda Osmanl\u0131 tarih\u00e7isi Naima, \u015eair Nedim ve Nabi gibi bir\u00e7ok b\u00fcy\u00fck isim mevcuttur. Pa\u015fa, \u00f6zellikle \u015fairler \u00fczerinde kayda de\u011fer bir etki b\u0131rakm\u0131\u015f ve \u015fimdiye kadar ki yap\u0131lan incelemelerin sonucunda Ali Pa\u015fa\u2019ya atfedilmi\u015f methiyeler kaleme alan 23 \u015fair tespit edilmi\u015ftir (Koncu, \u00c7ak\u0131r, 2021, s. 1060). \u015eiirlerin ekseriyetinde Ali Pa\u015fa\u2019n\u0131n fetihleri, ilmi \u015fahsiyeti, cesareti, yard\u0131mseverli\u011fi, israftan ve liyakatsizlikten ka\u00e7\u0131nmas\u0131 gibi durumlardan s\u00f6z edilmektedir. Divan edebiyat\u0131n\u0131n g\u00f6zde \u015fairlerinden Nedim,elli beyitlik kasidesinde Ali Pa\u015fa\u2019y\u0131 memleketi s\u00fcsleyen bir sadrazam olarak tan\u0131tm\u0131\u015f; \u00a0Nabi ise \u201cAllah Ali Pa\u015fa\u2019y\u0131 dine kuvvet vermek i\u00e7in yaratm\u0131\u015f\u201d gibi methiyeler savurdu\u011fu \u015fiirini \u201cPa\u015fa\u2019y\u0131 \u00f6vmeyen \u015faire yaz\u0131klar olsun\u201d diyerek sonland\u0131rm\u0131\u015ft\u0131r (Koncu, \u00c7ak\u0131r, 2021, s. 1022-1043).<\/span><\/span><\/p>\n

Sonu\u00e7 olarak, gen\u00e7 ya\u015f\u0131nda saraya giren \u015eehit Ali Pa\u015fa, padi\u015fah\u0131n nazar-\u0131 dikkatini celbetmi\u015f, muhtelif hatalar\u0131 olsa da kendi kanaatimce liyakati, d\u00fczeni, disiplini g\u00f6zetmi\u015f ve ilim camias\u0131n\u0131 g\u00fcc\u00fc elverdi\u011fince kanatlar\u0131 alt\u0131na alm\u0131\u015f bir z\u00e2tt\u0131r. Otuz be\u015f senelik \u00f6mr\u00fcne bir\u00e7ok icraat ve hayrat s\u0131\u011fd\u0131rm\u0131\u015f, \u00fc\u00e7 bu\u00e7uk sene sadrazaml\u0131k yapmas\u0131na ra\u011fmen Osmanl\u0131 tarihinde kendisine geni\u015fce bir yer a\u00e7m\u0131\u015ft\u0131r. Nitekim siyasi tarih kaynaklar\u0131n\u0131n yan\u0131nda Osmanl\u0131\u2019n\u0131n k\u00fclt\u00fcr tarihinde de ismine \u00e7ok rastlan\u0131r bir \u015fahsiyettir. Zann\u0131mca kendisini \u00f6nemli bir karakter haline getiren \u00f6zelliklerinden bir tanesi, siyaset kafesi i\u00e7erisinde kalmay\u0131p kitap, ilim ve alimler ile ola\u011fan\u0131n biraz daha \u00f6tesinde i\u015ftigal etmesidir. Bunun yan\u0131nda devlet i\u015flerindeki disiplin ve intizam\u0131, liyakatteki tutumu takdire \u015fayand\u0131r. Te\u015febb\u00fcslerinden de anla\u015f\u0131l\u0131yor ki, gen\u00e7li\u011finden dolay\u0131 g\u00f6z\u00fc pek ve hedefleri b\u00fcy\u00fck olan, ideal sahibi bir devlet adam\u0131d\u0131r.<\/span><\/span><\/p>\n

 <\/p>\n

 <\/p>\n

 <\/p>\n

 <\/p>\n

Kaynak\u00e7a<\/span><\/span><\/strong><\/p>\n